کنایه ناصرالدین شاه به بریتانیا تا ادعای شیخ امارات در باره سه جزایر ایرانی

بررسی تاریخی و حقوقی جزایر سه گانه خلیج فارس

ماجراهای پرفراز و نشیب این سه جزیره: از کنایه ناصرالدین شاه به ملکه بریتانیا تا ادعای شیخ جوان اماراتی

قسمت اول: ماجرای سال1371 از این قرار بود که کشتی اماراتی به نام "خاطر" به مقصد ابوموسی دارای تعدادی مسافر از کشورهای فلسطین ، پاکستان و هندوستان و چند کشور عربی و تعدادی از اهالی شارجه بود؛زمان پیاده شدن مسافران کشتی ایران فقط به اهالی شارجه اجازه ورود داد و از بقیه مسافران درخواست ویزا

کنایه ناصرالدین شاه به بریتانیا تا ادعای شیخ امارات در باره سه جزایر ایرانی

بررسی تاریخی و حقوقی جزایر سه گانه خلیج فارس

ماجراهای پرفراز و نشیب این سه جزیره: از کنایه ناصرالدین شاه به ملکه بریتانیا تا ادعای شیخ جوان اماراتی

ماجرای سال1371 از این قرار بود که کشتی اماراتی به نام "خاطر" به مقصد ابوموسی دارای تعدادی مسافر از کشورهای فلسطین ، پاکستان و هندوستان و چند کشور عربی و تعدادی از اهالی شارجه بود؛زمان پیاده شدن مسافران کشتی ایران فقط به اهالی شارجه اجازه ورود داد و از بقیه مسافران درخواست ویزا نمود؛ این اتفاق باعث جنجال اعراب شد و کار را به شورای امنیت کشاندند!

 در خلیج فارس قریب به 130 جزیره وجود دارد. در باره حاکمیت بر بعضی از این جزایر بین کشورهای کرانه اش اختلاف نظرهایی وجود دارد . یکی از جنجالی ترین مسائل و اختلافات مربوط به ادعای کشور امارات متحده عربی نسبت به سه جزیره ابوموسی ، تنب بزرگ و تنب کوچک می باشد .

 برای روشن نمودن و درک واقعیت های موجود بررسی جوانب تاریخی و حقوقی مسئله در چارچوب قواعد و اصول حقوق بین الملل می تواند ابزاری مناسب برای دفاع از امنیت وحاکمیت و منافع ملی ایرانیان باشد چرا که گسترش روز افزون ادعاهای کشور امارات در سنوات و ماههای اخیر و همکاری همه جانبه کشورهای حاشیه خلیج فارس و غرب در این مورد ، در صورت بی تفاوتی به مسئله از جانب ایران ، موجب تجاوز و تعدی به یکی از خطوط قرمز ملت ایران می شود و گناهی نابخشودنی محسوب خواهد شد .

ایران حاکمیت 50% ازمهمترین تنگه بین المللی یعنی تنگه هرمز را داراست که این تنگه قلب تپنده خلیج فارس محسوب می شود؛ جزایر سه گانه فوق الذکر به همراه سه جزیره هرمز ، لارک و قشم به جزایر شش گانه قوسی شکل مشهور می باشند که به عنوان "سپر دفاعی تنگه هرمز" قلمداد می گردند و دارای موقعیت بسیار خوب نظامی برای تسلط بر تنگه هرمز هستند.

اهمیت تنگه هرمز

1- نفت خام عبوری از این تنگه حدود 40%نفت دنیا را تامین می کند البته این امر به تناسب نرخ تولید اوپک تغییراتی دارد.

 2- بین 80 تا 90 درصد نفت خلیج فارس انحصارا" از طریق این تنگه صادر می گردد و آژانس انرژی آمریکا پیش بینی می کند که حجم صادرات نفت از این تنگه تا سال 2020 به 30 تا 40 میلیون بشکه در روز افزایش یابد.

 3-کشتی های تجاری حامل غلات و سایر محصولات از طریق این کریدور حیاتی می گذرند.

4- تسلیحات نظامی آمریکا در کشورهای خلیج فارس از طریق این تنگه انتقال می یابد.

 5- صادرات 31 میلیون تنی ال ان جی (lNG  ) قطر از طریق این تنگه به آسیا و اروپا انتقال می یابد .

اهمیت جزایر سه گانه برای ایران از بعد حقوقی

موضوع حاکمیت ایران بر جزایر مذکور و نیز طرح ادعاهای ارضی مکرر امارات نسبت به این جزایر از مسائل و مباحث مربوط به نظام جمهوری اسلامی ایران و محافل سیاسی منطقه ای و جهانی می باشد .

از آنجا که حفظ تمامیت ارضی کشورایران در اصول 78- 121-143-152-176 قانون اساسی آمده است و آگاهی ازمسائل مربوط به این قضیه لازم و ضروری است و با توجه به اینکه مطالب غیر واقعی در کنار و پیرامون موضوع منتشر می شود اهمیت تبیین حاکمیت ایران بر جزایر مربوط و نیز بررسی ادله و ادعاهای حقوقی طرفین ( انگلستان – امارات – ایران ) پیش از گذشته آشکار می گردد .

 از آنجا که این موضوع در تفاهم نامه سال 1971 میلادی به بحث گذاشته شده قبل از ورود به بحث دلایل کشورها ابتدا تفاهم نامه مذکور را به صورت گذرا بررسی نموده و توضیح خواهیم داد :

جزیره ایرانی بوموسی

تفاهم نامه 1971 میلادی 

این تفاهم نامه از سوی انگلیس و به پیشنهاد این کشور بسته شد و بر اساس الگویی که در اختلافات ارضی دیگر مناطق تحت سیطره این کشور بود تنظیم و بین ایران و شیخ شارجه در سال 1971 امضاء گردید.

در تفاهم نامه مذکور آمده است که "ایران از ادعای مالکیت بر جزیره ابوموسی چشم پوشی نمی کند و ادعای طرف مقابل را به رسمیت نمی شناسد ولی موافقت می کند که در منطقه جنوب ابوموسی شیخ شارجه پاسگاه پلیس دایر نماید و همچنین امنیت کامل ابوموسی با ایران می باشد."

باید خاطرنشان ساخت آنچه از فحوا و مفاد تفاهم نامه استنباط می گردد این است که تفاهم فوق صرفاً در خصوص ابوموسی می باشد و به نحوه مالکیت و اداره آن بر می گردد و در خصوص تنبان بزرگ و کوچک هیچ گونه قید و بندی در تفاهم نامه نبوده است.

 ادعای امارات دال بر مالکیت بر جزیره ابوموسی و جزایر تنبان به این بهانه مطرح شد که در آن موقع کشور امارات تازه استقلال یافته بود و از آنجا که نیاز به رسمیت شناختن داشت و ایران به عنوان ژاندارم منطقه و کشور بزرگ بایستی آن را به رسمیت می شناخت لذا مدعی است برای تحقق این خواسته به ناچار و اجبار تن به این تفاهم نامه داده است!

بعد از بررسی اعتراضات کشورهای عربی نسبت به اقدامات ایران در جزایر و شکایت در شورای امنیت سازمان ملل و سکوت شورای مذکور (سال 1351) موضوع این اختلافات ارضی به مدت 20سال به بوته فراموشی سپرده شد و آنچه باعث شد موضوع مجددا" مطرح شود ماجرای کشتی خاطر در 31 مرداد 1371 بود.

 وقوع این حادثه در امارات به نمایش تبلیغاتی بسیار گسترده و احتمالا" از پیش طراحی شده مواجه شد. در ابتدا ادعای امارات نسبت به ابوموسی بود ولی 17 روز بعد از طرح ادعای امارات نسبت به این جزیره و باشروع به کار اجلاس وزرای خارجه شورای همکاری خلیج فارس موضوع را علاوه به ابوموسی به دو تنب بزرگ و کوچک نیز تسری دادند .

جزیره ایرانی تنب بزرگ

ماجرای کشتی خاطر

 در مورد کشتی خاطر که مبنای اصلی اختلاف ایران و امارات بود و قضیه از همین زمان توسط چند کشور عربی به شورای امنیت ارجاع گردید ماجرا از این قرار بود که کشتی اماراتی به نام خاطر به مقصد ابوموسی دارای تعدادی مسافر از کشورهای فلسطین - پاکستان و هندوستان و چند کشور عربی و تعدادی از اهالی شارجه بود که زمان پیاده شدن مسافران کشتی ایران در سال 1371 فقط به اهالی شارجه اجازه ورود داد و از بقیه مسافران درخواست ویزا نمود ( روالی که امروزه نیز مرسوم است ) زیرا ایران بر اساس تفاهم نامه 1971 مسئول حفظ امنیت جزیره بود .

این امر با اعتراض کشورهای عربی مواجه و موجی از شکایت و اعتراضها را در پی داشت و کشورامارات بجای برخورد منطقی باقضیه موضوع را از طریق شکایت در مجامع بین المللی مطرح نمود که هیچ نتیجه ای برای این کشور را در برنداشت .

بررسی دیدگاه کشور انگلستان

از دیدگاه انگلیس وضعیت حقوقی جزایر مصداق سرزمینهای بدون صاحب است؛ آنها در پاسخ به اعتراض ایران در رابطه با اشغال جزایر در سال 1904 اظهار نظر عجیبی دارند که با توجه به سیاستهای پیر استعمار و تناقض گویی و دو پهلو بودن اظهارات کشور مذکور اعمال این دیدگاهها از آنه بعید نیست آنها می گویند :

1- ایران از حاکمیت خود بر جزایر اعراض نموده است .

2- نامه های ردو بدل شده میان ایران و حکام شارجه مبنا می باشد.

3- حاکمیت ایران مشمول مرور زمان گردیده است .

در خصوص بند 1 باید گفت اسناد موجود در وزارت امور خارجه این کشور در هشت جلد کتاب با حجم 5000 صفحه و نیز نامه های فراوان حاکی از این است که انگلیس قبلا" به حاکمیت ایران به این جزایر بصورت دوفاکتو اعتراف نموده و ایران در سخت ترین شرایط تاریخی خود و زمان مشروطه در سال 1906 و متعاقب آن که ایران در آستانه جنگ داخلی بود از اعتراض خود دست بر نداشته است .

 برای اینکه اعراض صورت گیرد دو عنصر 1- مادی ( عمل دولت ) 2- معنوی ( اراده   دولت ) باید وجود داشته باشد اما ضعف یا قصور یک دولت در اعمال حاکمیت هیچگاه به معنای عدم حاکمیت تلقی نمی شود .

علاوه بر آن ، ایران از طریق خاندان قاسمی بندر لنگه نزدیک به یک قرن اعمال حاکمیت نموده است و حتی به اذعان تاریخ انگلیسی ها خودشان تا قبل از تغییر موضع چنین اعلام نموده اند که اولاً قاسمی های بندر لنگه اتباع ایرانی اند، ثانیاً جزایر بخشی از تمامیت ارضی ایران می باشد، ثالثاً مالیات و خراج به دولت ایران پرداخته اند اما بعداً در طی یک اقدام دیپلماتیک مدعی شدند که خاندان قاسمی بندر لنگه را به نمایندگی از ایران و جزایر سه گانه را به نمایندگی از سوی شیوخ شارجه اداره می کرده اند!

در خصوص بند 2 ، یکی از این نامه ها در مورد ورود احشام قبیله بوسمیت به جزیره تنب بزرگ برای چرا بود که با نامه اعتراض حاکم بندر لنگه مواجه و شیخ شارجه در جواب اعتراض ایران نامه نوشت که دیگر احشام را به جزیره مذکور نخواهد فرستاد.

جزیره ایرانی تنب کوچک

در خصوص بند 3 که انگلیسی ها مدعی هستند حاکمیت ایران مشمول مرور زمان شده باید گفت که به دوشکل می توان از مرور زمان استفاده نمود:

1- دولتی که سرزمینی را از دست میدهد و اعتراضی نمی کند

2- دولتی که سرزمینی را از دست می دهد اما اعتراض می کند

در اینجا تصرف سرزمین زمانی میتواند تحقق یابد که این تصرف دارای 3 خصوصیت عمده باشد : موثر باشد، مستمر باشد، مسالمت آمیز باشد . در حالیکه در هیچکدام از موارد فوق خصوصا" بندهای دوم و سوم در مورد اشغال جزایر ایرانی در سال 1904توسط انگلیس وجود نداشته برای آنکه استمرار حاکمیت انگلیس حتی در دوران اشغال نیز وجود نداشت.

 در سال 1904ایران برای مدتی تصدی پست گمرکی جزایر را برعهده گرفت و در طی این مدت هم پرچم کشور انگلیس را پایین کشید. علاوه بر آن تصرف سرزمین باید مسالمت آمیز باشد اسناد معتبر حاکی است که انگلیس همواره ایران رابه گونه ای تهدید نظامی کرده است و این نوع تصرف عدوانی که در اکثر موارد مورد اعتراض ایران قرار گرفته است.

 البته در پایان این بحث باید گفت که انگلیسی ها جزایر مذکور را در سال 1904 به این دلیل تصرف کردند که از نفوذ روسیه در خلیج فارس جلوگیری کنند و با این حربه و تحت نظام تحت الحمایگی شارجه جزایر را اشغال نمودند.

 ادعاهای کشور امارات متحده عربی

اماراتی ها مدعی هستند:

1- این جزایر همواره و در طول تاریخ متعلق به اعراب بوده و برای اثبات آن بحضور و تسلط خاندان قاسمی استناد می جویند .

2- ایران موضوع اجاره یا خرید این جزایر از انگلیس را قبلاً مطرح کرده است.

3- انگلستان حاکمیت امارات بر این جزایر را پذیرفته است.

در خصوص بند 1 مبنای اختلاف تاریخی را مطرح می کنند . در قرن 18 خاندان قاسمی چون شغلشان ایجاب می کرد که در مناطق مختلف سکنی داشته باشند مدتی در راس الخیمه و شارجه و عجمان زندگی می کردند و این در حالی است که خاندان قاسمی حدود یک قرن تمام در لنگه حکومت کرده و ساکن بوده و خراج گزار دولت ایران بودند.

علاوه بر آن ایران دارای قدمت تاریخی در خلیج فارس می باشد .بنابراین حضور کوتاه آنها در شهرهای امارات اما به معنی و ادعای امارات تاریخی برای امرار معاش بوده است .

شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان وزیر خارجه جوان امارات:سفر رئیس جمهور ایران به بوموسی نقض گسترده حاکمیت امارات است(!)   

پایان قسمت اول