1- بهترین‌ها دیرخشم‌اند
پیامبر صلى الله علیه و آله:
اَلا اِنَّ خَیرَ الرِّجالِ مَن کانَ بَطى ءَ الغَضَبِ سَریعَ الرِّضا؛
بدانید که بهترین انسان ها کسانى هستند که دیر به خشم آیند و زود راضى شوند.
(نهج الفصاحه، ح 469)
2- جرعه خشم
پیامبر صلى الله علیه و آله:
ما تَجَرَّعَ عَبدٌ جُرعَةً اَفضَل عِندَ اللّه مِن جُرعَةِ غَیظٍ کَظَمَها اِبتِغاءَ وَجهِ اللّه ؛
انسان هیچ جرعه اى ننوشید که نزد خدا از جرعه خشمى که براى رضاى خدا فرو خورد بهتر باشد.
(نهج الفصاحه، ح 2628)
3- ماهیت خشم
پیامبر صلى الله علیه و آله:
اِنَّ الغَضَبَ مِنَ الشَّیطانِ وَاِنَّ الشَّیطانَ خُلِقَ مِنَ النّارِ وَاِنَّما تُطفَأُ النّارُ بِالماءِ فَاِذا غَضِبَ اَحَدُکُم فَلیَتَوَضَّ؛
خشم از شیطان و شیطان از آتش آفریده شده است و آتش با آب خاموش مى شود، پس هرگاه یکى از شما به خشم آمد، وضو بگیرد.
(نهج الفصاحه، ح 660) بقیه در ادامه مطلب
4- کمال دلیری در تسلط بر خشم
پیامبر صلى الله علیه و آله:
اَلصَّرعَةُ کُلُّ الصَّرعَةِ الَّذى یَغضبُ فَیَشتَدُّ غَضَبُهُ وَیَحمَرُّ وَجهُهُ وَیَقشَعِرُّ شَعرُهُ فَیَصرَعُ غَضَبَهُ؛
کمال دلیرى آن است که کسى خشمگین شود و خشمش شدّت گیرد و چهره اش سرخ شود و موهایش بلرزد، امّا بر خشم خود چیره گردد.
(نهج الفصاحه، ح 1872)
5- ثمره همنشینی با خشم
امام على علیه السلام:
بِئسَ القَرینُ الغَضَبُ: یُبدِى المَعائبَ ویُدنِى الشَّرَّ وَیُباعِدُ الخَیرَ؛
خشم هم نشین بسیار بدى است: عیب ها را آشکار، بدى ها را نزدیک و خوبى ها را دور مى کند.
(غررالحکم، ج3، ص 257، ح4417)
6- خشمگین ناتوان در تصمیم گیری
امام على علیه السلام:
اَقدَرُ النّاسِ عَلَى الصَّوابِ مَن لَم یَغضَب؛
تواناترین مردم در تشخیص درست کسى است که خشمگین نشود.
(غررالحکم، ج2، ص408، ح3047)
7- خشم و دوری از اهل بیت
امام صادق علیه السلام:
لَیسَ مِنّا مَن لَم یَملِکُ نَفسَهُ عِندَ غَضَبِهِ؛
کسى که هنگام خشم خوددار نباشد، از ما نیست.
(کافى، ج2، ص 637، ح2)
8- خشم و دوستی
امام صادق علیه السلام:
مَن غَضِبَ عَلَیکَ ثَلاثَ مَرّاتٍ وَلَم یَقُل فیکَ سوءا فَاتَّخِذهُ لِنَفسکَ خَلیلاً؛
هر کس سه بار بر تو خشم گرفت ولى به تو بد نگفت، او را براى خود به دوستى انتخاب کن.
(معدن الجواهر، ص 34)
9- خشم مومن
امام صادق علیه السلام:
اَلمُؤمِنُ اِذا غَضِبَ لَم یُخرِجهُ غَضَبُهُ مِن حَقٍّ وَاِذا رَضِىَ لَم یُدخِلهُ رِضاهُ فى باطِلٍ وَالَّذى اِذا قَدَرَ لَم یَأخُذ اَکثَرَ مِمّا لَهُ؛
مؤمن چون خشمگین شود، خشمش او را از حق بیرون نبرد و چون خشنود شود، خشنودیش او را به باطل نکشاند و چون قدرت یابد بیش از حقّ خود نگیرد.
(بحارالأنوار، ج78، ص 209، ح85)
10- خشم بر زیردستان
امام هادى علیه السلام:
اَلغَضَبُ عَلى مَن تَملِکُ لُؤمٌ؛
بر زیردستان خشمگین شدن نشانه پَستى است.
(بحارالأنوار، ج78، ص 370، ح4)
11- خشم پاره ای از آتش
پیامبر صلى الله علیه و آله:
اَلا وَ اِنَّ الغَضَبَ جَمرَةٌ فى قَلبِ ابنِ آدَمَ، اَما رَأیتُم اِلى حَمرَةِ عَینَیهِ وَ انتِفاخِ اَوداجِهِ؟! فَمَن اَحَسَّ بِشَى ءٍ مِن ذلِکَ فَلیَلصَق بِالارضِ؛
بدانید که خشم پاره آتشى در دل انسان است. مگر سرخی چشمان و رگ هاى برآمده‌ی گردنش را [هنگام خشم] ندیده اید؟! هر کس چنین احساسى پیدا کرد، روى زمین بنشیند.
(سنن الترمذى، ج 3، ص 328، ح 2286)
12- تربیت با خشم
امام على علیه السلام:
لا أدَبَ مَعَ غَضَبٍ؛
ادبی همراه با خشم نیست .
(غرر الحکم، ح 10529)
13- قوی ترین افراد در برابر خشم
امام سجاد علیه السلام:
مَرَّ رَسولُ اللّه صلى الله علیه و آله بِقَومٍ یَرفَعونَ حَجَرا فَقالَ : ما هذا ؟ قالوا : نَعرِفُ بِذاکَ اَشَدَّنا وَ اَقوانا . فَقالَ صلى الله علیه و آله : اَلا اُخبِرُ کُم بِاَشَدِّکُم وَ اَقواکُم؟ قالوا: بَلى، یا رَسولَ اللّه. قالَ: اَشَدُّکُم وَ اَقواکُمُ الَّذى اِذا رَضىَ لَم یُدخِلهُ رِضاهُ فى اِثمٍ وَ لا باطِلٍ وَ اِذا سَخِط لَم یُخرِجهُ سَخَطُهُ مِن قَولِ الحَقِّ وَ اِذا قَدَرَ لَم یَتَعاطَ مالَیسَ لَه بِحَقٍّ ؛
پیامبر صلى الله علیه و آله بر گروهى گذشتند که سنگى را بلند مى کردند . فرمودند : این چه کارى است؟ گفتند : با این کار ، نیرومندترین و محکم ترینِ خود را مى شناسیم . فرمودند : آیا به شما خبر دهم که محکم ترین و قوى ترینِ شما کیست؟ گفتند : بلى اى پیامبر خدا ! فرمودند : محکم ترین و قوى ترین شما ، کسى است که هر گاه خشنود شود ، خشنودى اش او را به گناه و باطل نکشاند ، و هر گاه خشمگین شود ، خشمش او را از سخن حق ، بیرون نبرد ، و هر گاه به قدرت رسید ، آنچه برایش حق نیست، دست نزند.
(معانى الأخبار، ص 366)
14- خشم شیعه
امام على علیه السلام:
شیعَتُنَا المُتَباذِلونَ فى وِلایَتِنا، اَلمُتَحابّونَ فى مَوَدَّتِنا اَلمُتَزاوِرونَ فى اِحیاءِ اَمرِنا اَلَّذینَ اِن غَضِبوا لَم یَظلِموا وَ اِن رَضوا لَم یُسرِفوا، بَرَکَةٌ عَلى مَن جاوَروا سِلمٌ لِمَن خالَطوا؛
شیعیان ما کسانى اند که در راه ولایت ما بذل و بخشش مى کنند، در راه دوستى ما به یکدیگر محبت مى نمایند، در راه زنده نگه داشتن امر و مکتب ما به دیدار هم مى روند. چون خشمیگین شوند، ظلم نمى کنند و چون راضى شوند، زیاده روى نمى کنند، براى همسایگانشان مایه برکت اند و نسبت به هم نشینان خود در صلح و آرامش اند.
(کافى، ج 2، ص 236، ح 24)
15- داروی خشم
امام على علیه السلام:
اَلحِلمُ یُطفى نارَ الغَضَبِ وَالحِدَّةُ تُؤَجِّجُ إِحراقَهُ؛
بردبارى آتش خشم را فرو مى نشاند و غرور و تعصب (یا تندی نمودن) آن را شعله ورتر مى کند.
(غررالحکم، ج2، ص 123، ح2063)
16- جواب نادان خشمگین کننده
امام على علیه السلام:
مَن غاظَکَ بِقُبحِ السَّفَهِ عَلَیکَ، فَغِظهُ بِحُسنِ الحِلمِ عَنهُ؛
هر کس با زشتىِ سبکسرى تو را خشمگین کرد تو با زیبایى بردبارى او را به خشم آور.
(غررالحکم، ج5، ص333، ح8620)
17- پاداش فروخوردن خشم
امام صادق علیه السلام:
ما مِن عَبدٍ کَظَمَ غَیظا إِلاّ زادَهُ اللّه عَزَّوَجَلَّ عِزّا فِى الدُّنیا وَالخِرَةِ؛
هیچ بنده اى خشم خود را فرو نخورد، مگر این که خداوند عزّوجلّ بر عزّت او در دنیا و آخرت افزود.
(کافى، ج2، ص 110، ح5)
18- حسود، زود خشم
امام على علیه السلام:
اَلحَسودُ سَریعُ الوَثبَةِ، بَطىءُ العَطفَةِ؛
حسود زود خشمگین مى شود و دیر کینه از دلش مى رود.
(بحارالأنوار، ج73، ص 256، ح29)
19- نفس پاکیزه با تسلط بر خشم
امام على علیه السلام:
جاهِد شَهوَتَکَ وَغالِب غَضَبَکَ وَخالِف سوءَ عادَتِکَ، تَزکُ نَفسُکَ، وَیَکمُل عَقلُکَ وَتَستَکمِلُ ثَوابَ رَبِّکَ؛
با هوا و هوس خود جهاد کن، بر خشمت مسلّط شو و با عادت‌هاى بد خود مخالفت کن تا نفست پاکیزه شود، عقلت به کمال برسد و از پاداش پروردگارت بهره کامل ببرى.
(غررالحکم، ج3، ص365، ح4760)
20- شناخت بردبار هنگام خشم
امام صادق علیه السلام:
ثَلاثَةٌ لاتُعرَفُ إِلاّ فى ثَلاثِ مَواطِنَ: لایُعرَفُ الحَلیمُ إِلاّ عِندَ الغَضَبِ وَلاَ الشُّجاعُ إِلاّ عِندَ الحَربِ وَلا أَخٌ إِلاّ عِندَ الحاجَةِ؛
سه کس اند که جز در سه جا شناخته نمى شوند: بردبار جز در هنگام خشم، شجاع جز در جنگ و برادر جز در هنگام نیازمندى.
(بحارالأنوار، ج78، ص 229، ح9)
21- دست دادن مانع خشم
امام رضا علیه السلام:
تزاوَرُوا تَحـابـّوا و تَصـافَحُـوا و لا تَحـاشَمُـوا؛
به دیدن یکدیگر روید تا یکدیگر را دوست داشته باشید و دست یکدیگر را بفشارید و به هم خشم نگیرید.
(بحارالانوار، ج78، ص 347)
22- بهترین مردم مقاوم هنگام خشم
امام على علیه السلام:
خَیرُ النّاسِ مَن اِن اُغضِبَ حَلُمَ وَ اِن ظُلِمَ غَفَرَ وَ اِن اُسىءَ اِلَیهِ اَحسَنَ؛
بهترین مردم کسى است که اگر او را به خشم آورند، بردبارى نماید و چنانچه به او ظلم شود، ببخشاید و چون به او بدى شود، خوبى کند.
(غررالحکم، ج3، ص 430، ح 5000 )
23- نتیجه خشمگین نشدن
پیامبر صلى الله علیه و آله:
مَن دَفَعَ غَضَبَهُ دَفَعَ اللّهُ عَنهُ عَذابَهُ وَ مَن حَفِظَ لِسانَهُ سَتَرَ اللّهُ عَورَتَهُ؛
هر کس خشمش را برطرف سازد، خداوند کیفرش را از او بردارد و هر کس زبانش را نگه دارد، خداوند عیبش را بپوشاند.
(امالى طوسى ، ص 349، ح 721)
24- فروخورنده خشم، آقا و سرور
امام صادق علیه السلام:
ثَلاثٌ مـَن کـُنَّ فِیهِ کـانِ سَیِّـداً: کَظمُ الغَیظِ وَالعَفـوُ عَن المَسیىءِ والصِّله بِـالنَفـسِ وَالمـالِ؛
سه چیز است که در هـر که بـاشـد آقـا و سـرور است: خشـم فـرو خـوردن ،گذشت از بدکـردار، کمک و صله رحـم بـا جـان و مـال.
(تحف العقول، ص 317)
25- پاداش بازداشتن خشم در قیامت
امام باقر علیه السلام:
مَن کَفَّ غَضَبَهُ عن النّاس کَفَّ اللهُ عنهُ عَذابَ یومَ القِیامة؛
کسی که خشمش را از مردمان باز دارد خداوند نیز در روز قیامت عذابش را از او باز می دارد.
(جهادالنفس، ح532)
26- شتاب در خشم
امام على علیه السلام:
لا تَسرَعَنَّ إلَی الغَضَبِ فَیَتَسَلَّطَ عَلَیکَ بِالعِادَةِ؛
هرگز در خشم گرفتن شتاب مکن چرا که به صورت عادت بر تو مسلّط می شود.
غررالحکم، ح
27- پوشش نقص با کاهش خشم
امام صادق علیه السلام:
مَن کَفَّ غَضَبَهُ سَتَرَ اللهُ عَورَتَهُ؛
کسی که جلوی خشمش را بگیرد خداوند نقصها و کاستی های او را می پوشاند.
(جهاد النفس، ح 528)
28- پند پیامبرانه
امام صادق عل
یه السلام:
قالَ رَجُلٌ لِلنَّبی (ص): یا رَسُولَ اللهِ عَلِّمنی. فَقالَ : إذهَب فَلا تَغضَب؛
مردی به پیامبر اکرم(ص) عرض کرد: ای رسول خدا چیزی به من بیاموز، حضرت فرمود: برو و خشمگین مشو.
(جهاد النفس، ح 524)
